آیا دیگر ماینینگ در ایران نمی‌صرفد؟ گزارش یک صنعت نادیده گرفته شده
صنعت ماینینگ در ایران طی سال‌های اخیر به مثابه کودکی سرراهی بود که مسئولان کشور دیواری کوتاه‌تر از آن برای انداختن مشکلات کشور به گردنش پیدا نکردند. از مشکلات زیرساختی تامین برق گرفته تا تهدیدات زیست محیطی، همه و همه به پای فعالیت ماینرها در ایران نوشته شد و دولت با دست دست کردن، بهترین فرصت جهت بهره‌برداری از این تکنولوژی را به راحتی از دست دهد. حال به نظر می‌رسد با توجه به شواهد و قراین موجود، دیگر صنعت ماینینگ در ایران نفس‌های آخر را می‌کشد. کارشناسان و فعالین این حوزه در گفتگو با دیجیاتو اظهار داشتند با سرمایه‌گذاری‌های اخیر آمریکا در این صنعت، بی تکلیفی فعالین ایرانی و عدم عزم جدی دولت برای ساماندهی، ماینینگ دیگر در ایران به صرفه نخواهد بود مگر اینکه چیزی در حد معجزه رخ دهد.
به صرفه بودن استخراج بیت کوین در ایران همواره محل سوال بوده است و افراد در رویای کسب سودهای بزرگ روزگار می‌گذراندند؛ اما واقعیت برای مردم عادی چیز دیگری بود. شاید با یک حساب سرانگشتی و محاسبه قیمت برق و توان ماینر، سودهای آنچنانی روی کاغذ ثبت می‌شد اما استهلاک دستگاه و بحث سرمایش آن در کنار برخی موارد به افراد ثابت کرد که ماینینگ آن چنان تلاش سودآوری نیست.
اما مزارع بیت کوین و شرکت‌های خصوصی در ایران می‌توانستند شرایط متفاوتی را تجربه کنند اگر دولت سردرگم نبود. چین سال‌ها به یک دلیل ساده، مرکز جهانی استخراج بیت کوین بود: انرژی ارزان. اما آن‌ها استخراج بیت‌کوین را در اواسط سال ۲۰۲۱ ممنوع کردند تا آمریکا که طی یکی دو سال اخیر سرمایه‌گذاری‌های بزرگی را در صنعت ماینینگ انجام داده بود بتواند از این فرصت طلایی، بهترین بهره را ببرد. فرصتی که می‌توانست در اختیار ایران نیز قرار بگیرد و درآمد ارزی سرشاری را به سمت کشور روانه سازد، اما دولت آن قدر این پا و آن پا کرد تا به نظر سرانجام به خواسته خود رسید؛ استخراج رمزارزها دیگر در ایران صرفه نداشته باشد.
آمریکا به آرامی و طی ۲ سال گذشته در صنعت ماینینگ سرمایه‌گذاری کرده و زیرساخت‌ها را به خوبی فراهم ساخت. همان طور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید، پس از ممنوعیت استخراج ارز دیجیتال در چین، توزیع هش ریت استخراج بیت کوین در آمریکا شتاب گرفت و توانست به سهم قابل توجهی دست یابد. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که ایالات متحده آمریکا تا پایان سال ۲۰۲۲ نزدیک به ۴۰ درصد از هش‌ریت جهانی را در اختیار خواهد داشت.
سهم ایران از استخراج رمزارزها اما طی سال‌های اخیر ثابت ماند و نه تنها هیچ زیرساختی در اختیار فعالین این حوزه قرار نگرفت، بلکه با سنگ‌اندازی‌های زیادی نیز پیش پایشان رو به رو شدند.
با توجه به سرمایه‌گذاری کلان آمریکا در بحث ماینینگ، آیا با چرخش دولت و رفتار منطقی با فعالین این حوزه می‌توان همچنان صعنت استخراج رمزارز را در ایران به صرفه دانست؟ برای رسیدن به پاسخ این سوال با دو کارشناس و فعال حوزه بلاکچین و ماینینگ هم کلام شدیم.
سرمایه‌گذاری روی صنعت ماینینگ در ایران منطقی نیست
«امید علوی»، فعال استخراج رمزارزها و رئیس هیئت مدیره انجمن بلاکچین ایران اعتقاد دارد عدم ثبات قوانین و نرخ انرژی در کشور موجب افزایش ریسک سرمایه‌گذاری شده است: «بستر مناسب و امنی برای سرمایه‌گذاری در ایران وجود ندارد، بالاخص امروزه که سختی شبکه با سرعت زیادی افزایش یافته و رقابت جدی‌تر و حرفه‌ای‌تر شده است. از همین رو به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاری روی ماینینگ در ایران منطقی نیست.»
او با تاکید بر اینکه امروز شرایط و شکل رقابت در صنعت استخراج رمزارزها عوض شده است به دیجیاتو گفت:
«با حضور شرکت‌های بزرگ و سرمایه‌گذارهای جدی بالاخص آمریکایی در بازار ماینینگ، رفتار بازار تغییر کرده است. به طور مثال زمانی که شاهد افت قیمت بیت کوین بودیم، قیمت دستگاه‌های ماینینگ کاهشی نشد چرا که سرمایه‌گذارانی وجود داشتند که در این ایام در حال خرید تجهیزات و دستگاه بودند.»
به گفته وی طی سال‌های اخیر پول‌هایی از بورس و بانک آمریکا بازار ماینینگ سرازیر شده است که نشان‌دهنده برنامه بلند مدت آمریکایی‌ها در بحث استخراج رمزارزها دارد.
علوی اعتقاد دارد آب‌وهوای گرم و خشک ایران و بالا بودن هزینه سرمایش و استهلاک دستگاه‌ها موجب شده است تا سرمایه‌گذاری جدیدی روی استخراج ارزهای دیجیتال در ایران انجام نشود.
اما در صورت تحقق چه عواملی می‌توان به ادامه صنعت ماینینگ در ایران و سودبردن از این تکنولوژی امیدوار بود؟ رئیس هیئت مدیره انجمن بلاکچین ایران در پاسخ به این سوال دیجیاتو گفت:
«زمینه فعالیت در صورتی در ایران وجود خواهد داشت که دولت بتواند تصمیمی درست و عاقلانه اتخاذ کند. یعنی نرخ حامل انرژی به گونه‌ای تعیین شود که قابلیت رقابت با کشورهایی همچون آمریکا، کانادا و روسیه شکل بگیرد.»
او ابراز امیدواری کرد در صورتی که دولت جدید سردرگمی دولت قبل را تکرار نکرده و تصمیم صحیح و عقلانی پیرامون این حوزه اتخاذ کند، می‌توان از مزایای این صنعت و تکنولوژی در سال‌های پیش‌رو بهره‌مند شد.
علوی مرداد سال گذشته و پس از ممنوعیت استخراج بیت کوین در چین، طی یادداشتی از دولت جدید خواسته بود تا فرصت تجارت و ماینینگ در حوزه رمزارزها را از دست ندهد.
ماینینگ دیگر رقابتی منصفانه نیست
«پدرام بیراک» فعال حوزه بلاکچین و رمزارزها در پاسخ به سوال دیجیاتو مبنی بر اینکه آیا اعتقاد دارید ماینینگ دیگر در ایران به صرفه نیست، گفت:
«زمانی که تقریبا ۹ ماه از سال دستگاه‌ها خاموش است و اجازه فعالیت ندارند، چالش‌های ریز و درشتی نیز پیش پای فعالین این حوزه قرار دارد، طبیعتا استخراج رمز ارز از نظرا قتصادی در ایران مقرون به صرفه نیست. اما با توجه به شرایط فعلی در جهان، دیگر از نظر فنی نیز توجیه ندارد.»
او با اشاره به عدم فعالیت ماینرهای قانونی در ایران با توجه به مشکلات زیرساختی شبکه توزیع برق، اظهار داشت طی دو سال اخیر آمریکا در حال تامین زیرساخت‌های این صنعت بود، شرکت‌های بزرگ فعال در حوزه استخراج رمزارز سهامی شدند و توانستند خود را گسترش دهند. آن‌ها همچنین مشکلی در زمینه قوانین، برق مصرفی و تامین تجهیزات خود ندارند. موضوعی که به اعتقاد بیراک باعث شده تا رقابت در این صنعت دیگر منصفانه نباشد.
او در ادامه عدم امکان دسترسی به ۵ استخر ماینینگ را از دیگر چالش‌های فعالین ایرانی دانست و گفت:
«از نظر فنی در داخل شبکه به استخر، ماینر گفته می‌شود و مالکان دستگاه‌های ماینر، هش دستگاه خود را به استخر اجاره می‌دهند. در این حالت قدرت استخر افزایش یافته و شانسش برای باز کردن بلاک‌ها و دریافت پاداش افزایش می‌یابد. بنابراین مزارع استخراجی که بتوانند به استخرهای برتر متصل شوند، سود بیشتری عایدشان می‌شود. اما در ایران حتی اگر هزینه برق مصرفی را با آمریکا یکسان در نظر بگیریم، با توجه به تحریم‌ها امکان دسترسی به ۵ استخر اولی که بیشترین هش ریت شبکه را دارند، وجود نداشته از همین رو مجبور به همکاری با استخرهای ضعیف‌تر هستیم که مساوی با درآمد کمتر است و مقرون به صرفه نیست.»
این فعال حوزه بلاکچین با تاکید بر اینکه در فرآیند ماینینگ، هر بلاکی که باز می‌شود، بازگشایی بلاک بعدی از نظر زمانی و هزینه‌ای سخت‌تر خواهد شد، افزود: «ماینینگ یک سیستم رقابتی بین المللی است و هر چقدر رقبا بزرگ‌تر می‌شوند، درآمد نیز به نسبت افزایش می‌یابد. اما در ایران فقط شاهد عقب افتادگی فعالین این حوزه هستیم. همان طور که گفتم رقابت در حال حاضر دیگر منصفانه نیست.»
او اعتقاد دارد تا حداکثر ۸ ماه الی یک سال دیگر، سرمایه‌گذاری روی صنعت استخراج رمزارز در ایران اشتباه است.
اما آیا دولت می‌تواند با اقداماتی، فرصت بهره‌برداری از این صنعت را حفظ کند؟ بیراک در پاسخ به سوال دیجیاتو اظهار داشت دولت تنها توانایی کاهش قیمت برق را داشته و اینکه اجازه دهد تا ماینرها در طول سال به فعالیت خود ادامه دهند، اما با توجه به اهمیت بحث استخر و تحریم‌ها، چالش تامین قطعات و دستگاه‌های ماینینگ و… این اقدامات بی فایده خواهد بود. همچنین سرمایه‌گذاران با توجه به شرایط کشور، ترجیح می‌دهند در حوزه‌های کم ریسک‌تری سرمایه‌گذاری کنند.
به اعتقاد وی، دولت طی ۲ سال گذشته فرصت مناسبی را از دست داده که می‌شد پیش از بهره‌برداری آمریکا از این صنعت، ما نیز سود لازم را از ماینینگ کسب کنیم.
بیراک در پاسخ به سوال دیجیاتو مبنی براینکه آیا صنعت ماینینگ در هاوینگ بعدی با چالش رو به رو خواهد شد، گفت: «هاوینگ بیشترین تاثیر را روی قیمت دارد. اتفاقی که رقم خواهد خورد این است که فعالین قوی‌تر، قدرت بیشتری خواهند یافت و ضعیف‌ها نیز از دور خارج خواهند شد؛ زیرا استخراج دیگر برایشان به صرفه نخواهد بود. پاداش استخراج در هاوینگ نه به صورت خطی یا نمایی بلکه به صورت پلکانی کاهش می‌یابد، علت آن هم این است که فعالین این فرصت را داشته باشند تا هر ۴ سال، تجهیزات خود را آپگرید کنند.»
این سخنان گواهی آن هستند که دیگر ماینینگ در ایران آنچنان به صرفه نخواهد بود و فرصت طلایی که سال‌های اخیر ایجاد شده بود، با تعلل مسئولان دولتی و حاکمیتی به سادگی از دست رفت.